Badanie glukozy w ciąży to jedyny sposób, by dowiedzieć się, czy przyszła mama choruje na cukrzycę ciążową. Choroba ta nie daje bowiem żadnych specyficznych objawów, które można byłoby odróżnić od typowych dolegliwości w okresie ciąży. A to właśnie wykrycie cukrzycy w odpowiednim momencie i rozpoczęcie leczenia pozwalają zapobiec groźnym konsekwencjom – zarówno dla samej mamy, jak i dziecka. Dowiedz się, jakie powikłania może powodować nieleczona cukrzyca ciążowa, na czym polega test obciążenia glukozą w ciąży i jak się do niego przygotować.

Czym może skutkować nieleczona cukrzyca ciążowa i dlaczego badanie glukozy w ciąży jest takie istotne?

Podwyższony poziom glukozy może być zagrożeniem dla zdrowia mamy i dziecka. Do powikłań u dzieci po nieleczonej cukrzycy ciążowej należą:

• makrosomia – nieleczona cukrzyca zwiększa ryzyko, że dziecko będzie zbyt szybko rosło, a jego masa ciała będzie za duża w stosunku do wieku ciążowego. Za duża masa ciała stwarza zagrożenie wystąpienia powikłań poporodowych u samego noworodka, jak i jego mamy;
• niedocukrzenie noworodka po porodzie – jeśli kobieta w ciąży boryka się z podwyższonym stężeniem glukozy, dziecko również otrzymuje glukozę w za dużych ilościach. Naturalną reakcją organizmu dziecka jest w takim wypadku zwiększona produkcja insuliny przez komórki β trzustki. A ponieważ insulina odpowiada za regulowanie poziomu glukozy we krwi, jej nadmiar po porodzie może powodować właśnie niedocukrzenie organizmu – niebezpieczne dla komórek nerwowych noworodka, które nie osiągnęły jeszcze dojrzałości;
• hipotrofia wewnątrzmaciczna – w przeciwieństwie do makrosomii, hipotrofia to zbyt mała masa dziecka w stosunku do wieku płodowego. Występuje zwykle u dzieci tych mam, które chorowały na cukrzycę od dawna, a w wyniku długotrwałego podwyższenia poziomu cukru we krwi doszło do uszkodzenia naczyń krwionośnych lub niewydolności nerek. Na skutek tych powikłań prawidłowy rozwój płodu może być utrudniony;
• wady wrodzone u dziecka w obrębie układu nerwowego, kostnego, moczowo-płciowego czy układu krążenia – te jednak występują tylko wtedy, gdy kobieta chorowała na cukrzycę przed ciążą, a stężenie glukozy było niekontrolowane i nieregulowane.

Nieleczona cukrzyca ciążowa może prowadzić także do powikłań u mam. Są nimi np. infekcje dróg moczowych, czy nadciśnienie tętnicze. W skrajnych przypadkach cukrzyca może doprowadzić do przedwczesnego porodu, który stanowi zagrożenia dla dziecka.

Wymienione wyżej powikłania występują wtedy, gdy cukrzyca jest nieleczona, a stężenie glukozy we krwi w trakcie ciąży pozostaje za wysokie. Aby dowiedzieć się, czy doszło do zaburzenia gospodarki węglowodanowej i podwyższenia poziomu cukru w organizmie, a także by móc w porę rozpocząć leczenie i zapobiec groźnym konsekwencjom, konieczne jest wykonanie badania glukozy. Pierwsze testy powinny być wykonane już przed 10 tygodniem ciąży (podczas pierwszej wizyty u ginekologa). Jeśli wyniki pierwszego badania są poprawne, kolejne testy wykonuje się między 24 a 28 tygodniem ciąży.

Cukrzyca ciążowa tylko u kobiet z grupy podwyższonego ryzyka? Niekoniecznie

Jest jeszcze jeden ważny powód wykonywania badań glukozy w ciąży u wszystkich mam. Mimo, że istnieje tzw. grupa podwyższonego ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej, to szacuje się, że u ponad 50% kobiet z cukrzycą ciążową nie wystąpiły wcześniej żadne z czynników ryzyka. I właśnie z tego powodu konieczne jest wykonanie testu obciążenia glukozą w ciąży u każdej przyszłej mamy.

Do grupy podwyższonego ryzyka należą kobiety, które:

• skończyły 35 lat;
• są otyłe;
• chorowały wcześniej na cukrzycę ciążową;
• mają nadciśnienie;
• urodziły więcej niż 2 dzieci;
• urodziły dziecko, które ważyło więcej niż 4 kg;
• urodziły dziecko z wadą rozwojową;
• mają rozpoznany zespół policystycznych jajników;
• w przeszłości poroniły;
• mają rodziców lub rodzeństwo chorujące na cukrzycę typu 2.

Jakie badania w kierunku „obciążenia glukozą” wykonuje się w ciąży i kiedy?

Pierwsze badanie glukozy w ciąży wykonuje się przed 10. tygodniem u kobiet, które nie należą do grupy podwyższonego ryzyka zachorowania na cukrzycę. To badanie jest punktem wyjścia do dalszego postępowania i wykonania kolejnych badań.

Drugi rodzaj badania to test OGTT (oral glucose tolerance test – doustny test obciążenia glikozą). W Polsce jest to jedyne zalecane badanie, dzięki któremu można ocenić tzw. obciążenie glukozą. Jeśli wyniki pierwszego badania poziomu glukozy są poprawne, test OGTT wykonuje się między 24. a 28. tygodniem ciąży. Istnieją jednak odstępstwa od tej reguły. Poniżej znajdziesz informacje na temat algorytmu badań OGTT.

Ważne! Normy i wynik pierwszego badania a dalsze postępowanie. Kiedy wykonuje się test OGTT?

Norma glukozy na czczo u kobiety w ciąży wynosi do 92 mg/dl. W zależności od wyniku pierwszego badania (przed 10. tygodniem ciąży), możliwe są następujące kroki:

– jeśli wynik badania poziomu glukozy na czczo jest prawidłowy (poziom glukozy mieści się w normie) kolejne badanie wykonuje się dopiero między 24. a 28. tygodniem ciąży;

– jeśli wynik pierwszego badania jest wyższy niż 92 mg/dl ( powinno być 91mg/dl). , ale niższy niż 126 mg/dl, kobieta powinna być od razu skierowana na test OGTT. Jeśli wynik OGTT wykonanego w tym momencie jest poprawny, to i tak wykonanie testu po 24. tygodniu będzie konieczne;

– jeśli wynik glukozy na czczo jest wyższy niż 126 mg/dl, ale niższy niż 200 mg/dl, konieczne jest wykonanie ponownie tego samego badania na czczo;

– jeśli wynik ponownego badania glukozy na czczo jest wyższy niż 126 mg/dl, rozpoznaje się cukrzycę ciążową. Jeśli natomiast oscyluje między 92 a 126 mg/dl, konieczne jest niezwłoczne wykonanie testu OGTT;

Jeśli kobieta znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na cukrzycę, test OGTT wykonuje się od razu na początku ciąży.

Jak przebiegają badania glukozy w ciąży i jak się do nich przygotować?

Pierwsze badanie glukozy w ciąży to tradycyjne pobieranie krwi na czczo. Oznacza to, że  przed jego wykonaniem nie wolno jeść, pić i nie żuć gumy przez co najmniej 8 godzin.

Test OGTT jest nieco bardziej złożony i polega na trzykrotnym pobraniu krwi w równych odstępach czasowych, spożyciu roztworu wody z glukozą (75 g glukozy na 300 ml wody) i zmierzeniu poziomu glukozy we krwi. Jego przebieg jest następujący:

• pobranie krwi na czczo;
• wypicie roztworu glukozy 75 g (w ciągu 5 minut);
• drugie pobranie krwi – po godzinie o wypicia roztworu;
• trzecie pobranie krwi – po 2 godzinach od wypicia roztworu.

Aby test OGTT był skuteczny, przyszła mama musi:

• w chwili badania być na czczo (8 godzin bez jedzenia, picia i żucia gumy);
• 3 dni przed badaniem nie zmieniać nawyków żywieniowych ani aktywności fizycznej;
• między kolejnymi pobraniami krwi nadal być na czczo.

W trakcie badania  pacjentka siedzi spokojnie i odpoczywa.

Normy dla stężenia glukozy we krwi są następujące: 

• poziom glukozy na czczo – poniżej 92 mg/dl (wynik równy 92 mg/dl jest nieprawidłowy);
• poziom glukozy po 1 godzinie od wypicia roztworu – do 180 mg/dl;
• poziom glukozy po 2 godzinach od wypicia roztworu – do 153 mg/dl.

Aby rozpoznać cukrzycę ciążową, przynajmniej jedna z powyższych wartości musi być powyżej normy. W przypadku tego schorzenia nie stosuje się stopniowania choroby na lekką czy ciężką.

Jak już wspomnieliśmy, nie da się w inny sposób stwierdzić, czy przyszła mama choruje na cukrzycę ciążową (lub cukrzycę innego typu – jeśli nie wiedziała o tym wcześniej), niż za pomocą badania glukozy. W ciąży symptomy, takie jak ogólne przemęczenie, bóle i zwroty głowy, omdlenia, napady głodu, wzmożone pragnienie, suchość w ustach czy wzrost wagi, mogą być zarówno typowymi dolegliwościami przyszłych mam, jak i sygnałem alarmowym świadczącym o podwyższonym poziomie glukozy we krwi .

Co więcej, cukrzyca w ciąży może wystąpić nie tylko u kobiet z grupy podwyższonego ryzyka, a nieleczenie zaburzeń gospodarki węglowodanowej może doprowadzić do groźnych konsekwencji. Właśnie dlatego monitorowanie glukozy jest tak ważne i kluczowe w okresie ciąży.

Redkacja: Agencja Musqo

Bibliografia

Źródła z przypisów:

1. Grzelak T., Janicka E., Kramkowska M., Walczak M., Czyżewska K., Cukrzyca ciążowa – skutki niewyrównania i podstawy regulacji glikemii, [w:] Nowiny Lekarskie 2013, 82, 8, 163–169.
   Dostęp: https://jms.ump.edu.pl/uploads/2013/2/163_2_82_2013.pdf  [06.05.2020]
2. Łagoda K., Kobus G., Bachórzewska-Gajewska H., Wpływ cukrzycy ciążowej na rozwój płodu i noworodka, [w:] Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2008, tom 4, nr 4.
   Dostęp: https://journals.viamedica.pl/eoizpm/article/viewFile/26028/20838 [04.05.2020].
3. Sochacki-Wójcicka N., Cukrzyca ciążowa.
   Dostęp: https://mamaginekolog.pl/cukrzyca-ciazowa [06.05.2020]
4. Katra B., Cukrzyca ciążowa, 07.06.2017.
   Dostęp: https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/66438,cukrzyca-ciazowa [06.05.2020]

Pozostałe źródła:

1. Wender-Ożegowska E., Bomba-Opoń D., Brązert J., Celewicz Z., Czajkowski K., Gutaj P., Malinowska-Polubiec A., Zawiejska A., Wielgoś M., Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą, [w:] Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017 tom 2, nr 5, strony 215–229.
2. Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, Postępowania u kobiet z cukrzycą, [w:] Ginekol Pol., 82, 2011, s. 474-479.
3. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2014, [w:] Diabetologia Kliniczna, tom 3, Suplement A, 2014.
4. Wójcikowski C., Rozwój zaburzeń tolerancji węglowodanów po ciąży powikłanej cukrzycą ciążową, [w:] Diabetologia Praktyczna, tom 5, 2, 2004, 113–116.
   Dostęp: https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8684/7391
5. Sieradzki J., Czy zmiana stylu życia ma jeszcze znaczenie?, [w:] Diabetologia – postępy 2013/2014. Med. Prakt., 2014.
   Dostęp: https://diabetologia.mp.pl/leczenie/postepy/104717,czy-zmiana-stylu-zycia-ma-jeszcze-znaczenie [04.05.2020].

ADC-84490 v1.0